Jak polskie seriale kryminalne zmieniają nasze postrzeganie sprawiedliwości

Na antenach polskich telewizji przybywa seriali kryminalnych. Zapotrzebowanie telewidzów wynika w dużej mierze ze stale rosnącego poziomu czytelnictwa książek kryminalnych rodzimych autorów. Polskie kryminały w telewizji oferują widzom nie tylko doskonałą rozrywkę, ale czasem głębokie przesłanie, które zmusza do myślenia. Tytuły napisane przez prawników, a później filmowane pod ich kierunkiem zmieniają świadomość prawną Polaków. Rola telewizji w edukacji społecznej jest ogromna.

Od dwudziestu lat na przełomie maja i czerwca we Wrocławiu odbywa Międzynarodowy Festiwal Kryminału, podczas którego przyznawana jest Nagroda Wielkiego Kalibru, najważniejsze wyróżnienie w świecie polskiej literatury kryminalnej.

Kryminały a polska kultura

W 2024 roku w finałowej rozgrywce uczestniczyli Mariusz Czubaj („Półmistrz”), Tomasz Duszyński („Małomiasteczkowy”), Grzegorz Dziedzic („Gangway”), Juliusz Machuski („Wisząca małpa”), Marek Stelar („Milczenie”) oraz Anna Potyra („Kat”) i Agnieszka Graca („Czarny poniedziałek”). Można przyjąć, że niektóre powieści w najbliższym czasie zostaną zekranizowane na potrzeby kina bądź telewizji.

Tak stało się z twórczością Remigiusza Mroza, autora licznych powieści kryminalnych, który jest doktorem nauk prawnych. Pisarz jest twórcą postaci, których przygody rozpalają emocje milionów telewidzów w wielu krajach świata. Jego bohaterem jest Wiktor Forst, doświadczony komisarz policji znany z niekonwencjonalnych metod pracy i bezkompromisowej walki o sprawiedliwość.

Polskie produkcje kryminalne

Historia Forsta nakreślona w dziewięciu powieściach została spożytkowana przez telewizję. W serialu pt. Forst występują m.in. Borys Szyc w roli tytułowej oraz Kamilla Baar, Artur Barciś i Andrzej Bienias. Zdjęcia do serialu, który zadebiutował w styczniu 2024, były kręcone w Warszawie, Nowym Targu i Zakopanem.

Spośród szerokiej oferty seriali kryminalnych, jaką obecnie można znaleźć na polskich kanałach telewizyjnych kilka tytułów wyróżnia się szczególnie, zdobywając uznanie zarówno krytyków, jak i publiczności. Badania rynku telewizyjnego potwierdzają ogromny wpływ seriali na widzów.

Jednym z najlepszych polskich seriali kryminalnych jest „Wataha”. Akcja rozgrywa się w Bieszczadach, gdzie grupa strażników granicznych zostaje wciągnięta w wir niebezpiecznych wydarzeń. Serial z udziałem Leszka Lichoty, Bartłomieja Topy, Aleksandry Popławskiej i Andrzeja Zielińskiego łączy w sobie elementy thrillera, dramatu i kryminału.

Kryminalne zagadki w TV

Dobre recenzje i znaczną widownię zbierają również „Chyłka” według Remigiusza Mroza, „Żmijowisko” według Wojciecha Chmielarza, „Skazana” z Agatą Kuleszą na motywach książki Ewy Ornackiej czy „Belfer” z Maciejem Stuhrem według Jakuba Żulczyka. Sprawną adaptacją innej powieści Żulczyka jest serial „Ślepnąc od świateł” z Robertem Więckiewiczem, Janem Fryczem i Januszem Chabiorem.

Nade wszystko jednak perłami seriali kryminalnych ostatnich lat są „Rojst” oraz jego dwie kontynuacje w reżyserii Jana Holoubka z Dawidem Ogrodnikiem, Andrzejem Sewerynem, Piotrem Fronczewskim i Ireneuszem Czopem. Świetne aktorstwo, ekscytująca ścieżka muzyczna, ciekawe plenery oraz wciągająca fabuła połączone w formie thrillera i dramatu społecznego przekuwają widzów do telewizorów.

Seriale o policji w Polsce

Serial „07 zgłoś się” był odpowiedzią TVP na słynnego brytyjskiego agenta 007. Polski James Bond nazywał się Sławomir Borewicz i był funkcjonariuszem Komendy Stołecznej Milicji Obywatelskiej. Każdy serialu odcinek przedstawiał nową historię kryminalną na tle relacji towarzysko-służbowych milicjantów w latach 70. i 80. XX wieku.

„Detektywi” zdobywają serca telewidzów od 2005 roku. Jest to serial z gatunku określanego mianem docu-crime, co oznacza, że jego fabuła jest tworzona najczęściej z realnych historii, ale ze zmienionymi danymi. Głównymi bohaterami są byli policjanci z wieloletnim stażem, którzy po odejściu ze służby otworzyli biuro detektywistyczne w Krakowie.

Telewidzowie poznają prawdziwe historie w serialach. Podobnie jak „Detektywi”, w gatunku docu-crime utrzymany jest serial „W11- Wydział Śledczy”, który opowiada losy trzech par policjantów. Każdy odcinek jest kolejną historią kryminalną opartą na faktach. Widzowie poznają obowiązujące procedury policyjne, w tym analizy raportów, oględziny miejsca zbrodni, wizje lokalne, obserwacje oraz zatrzymania.

Seriale kryminalne a społeczeństwo

Aktualnie emitowany serial „Kruk” jest dowodem, że najlepsze polskie seriale kryminalne potrafią dorównać zagranicznym. Tytułowy Kruk grany przez Michała Żurawskiego to policyjny negocjator, którego przeszłość skrywa wiele mrocznych tajemnic. W serialu występują również Andrzej Zaborski, Jerzy Schejbal, Leszek Lichota, Katarzyna Wajda i Marcin Bosak.

Telewizja a wymiar sprawiedliwości

Funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości jest jednym z tematów kanału kryminalnego CI w Polsacie. Emitowany w tej stacji serial „Paragraf 148 – kara śmierci” opowiadał o ludziach, którzy zostali skazani na śmierć. Filmy rekonstruowały tragiczne wydarzenia, historie i przestępstwa, przenosząc widzów w miejsca, gdzie można zajrzeć śmierci w oczy. Na cykl składało się 21 historii, w tym Stanisława Wawrzeckiego, który został stracony w związku z tzw. aferą mięsną.

Z kolei „Archiwum – akta zbrodni” opisywał prawdziwe historie kryminalne oparte na aktach policyjnych i sądowych. Każdy odcinek przedstawiał kryminalną zagadkę z przeszłości, wykorzystując nowoczesną technikę kryminalistyczną, która pozwoliła odnaleźć sprawców przestępstwa, np. badanie genetyczne kodu DNA.